Ποια η άποψη του Δημήτρη Γρηγοράκη για το φόρο λίπους;
Ο φόρος «λίπους» στα τρόφιμα προτείνεται με στόχο την κάλυψη μέρους του δημοσιονομικού κενού… Μέχρι εδώ μπορώ να καταλάβω ότι πρόκειται για μία ακόμα προσπάθεια αύξησης των κρατικών εσόδων. Κάτι δηλαδή με το να βάλει κάποιος φόρο στις περούκες ή σε οτιδήποτε άλλο σκεφθεί με κάποια δικαιολογία…
Το να ισχυρίζεται όμως ότι ο φόρος αυτός «θα κάνει καλό» και θα συμβάλει στη βελτίωση της δημόσιας υγείας στην χώρα μας είναι μάλλον αστείο!
Αναρωτιέμαι τι είναι πραγματικά ο φόρος «λίπους»;
Ποια τρόφιμα ή συστατικά θα περιλαμβάνει και πάνω από ποια ποσότητα; Θα συμπεριλάβει και τρόφιμα που θεωρούνται κατεξοχήν υγιεινά αλλά αποτελούνται από πολύ υψηλή περιεκτικότητα λιπαρών; Για παράδειγμα το ελαιόλαδο, το κλασικό τρόφιμο της «Μεσογειακής διατροφής», που αποτελείται από 100% λιπαρά, μπαίνει στη λίστα ή όχι; Αν η απάντηση είναι ναι, τότε θεωρητικά η φορολόγησή του θα οδηγήσει στην κατανάλωση άλλων τροφίμων σίγουρα χαμηλότερης διατροφικής αξίας.
Αυτό όμως θα είναι τελικά καλύτερο ή χειρότερο για τη δημόσια υγεία; Είναι γνωστό ότι το ελαιόλαδο είναι ένα πολύ σπουδαίο τρόφιμο από βιολογικής πλευράς περιέχοντας μοναδικά μονοακόρεστα λιπαρά. Και αν από την άλλη η απάντηση είναι όχι, δεν θα φορολογηθεί, γιατί; Δεν αυξάνει το βάρος η υπερκατανάλωσή του, όπως συμβαίνει με την υπερκατανάλωση οποιοδήποτε άλλου τροφίμου;
Και αν θεωρηθεί το ελαιόλαδο ως ιδιαίτερη περίπτωση, τότε τι πρέπει να γίνει με άλλα τρόφιμα υψηλής θρεπτικής αξίας όπως είναι τα γαλακτοκομικά (τυριά), που μεν περιέχουν υψηλά λιπαρά αλλά που ταυτόχρονα τροφοδοτούν με σημαντική ποσότητα ασβεστίου και βιταμίνης D που είναι τόσο απαραίτητα για την καλή υγεία των οστών και της πρόληψη της οστεοπόρωσης.
Επίσης, για την περίπτωση των γαλακτοκομικών χαμηλών λιπαρών θα πρέπει να επισημανθεί και το εξής θέμα: Η διαδικασία της απομάκρυνσης λίπους (αποβουτύρωση) δεν στερείται συνεπειών για τη θρεπτική αξία του τροφίμου μιας και κατά την συγκεκριμένη επεξεργασία χάνονται και πολύτιμες «λιποδιαλυτές» βιταμίνες, όπως είναι η βιταμίνες Α και D.
Επομένως το ερώτημα είναι εάν το νέο τρόφιμο είναι πιο υγιεινό ή πιο θρεπτικό από το αντίστοιχο «λιπαρό» από το οποίο προήλθε; Κατά την προσωπική μου άποψη, όχι! Και αυτό γιατί θεωρώ πολύ πιο σημαντική σε ένα τρόφιμο την παρουσία υψηλής ποσότητας βιταμίνης D (που είναι τόσο δυσεύρετη!) από την περιεκτικότητα του σε λιπαρά.
Επίσης, για το ταχίνι (περιέχει σε αυξημένη ποσότητα σπουδαίας ποιότητας λιπαρά οξέα) τι θα πρέπει να πούμε; Τα απαραίτητα λιπαρά οξέα (λινολενικό και το λινελαϊκό οξύ), τα οποία δεν συνθέτει ο ανθρώπινος οργανισμός και που επίσης περιέχονται αποκλειστικά στις «λιπαρές» τροφές πως θα αντιμετωπιστούν; Και πάει λέγοντας…
Η εμπειρία από την τη συγκεκριμένη εφαρμογή σε άλλες χώρες
Τέτοιου είδους οικονομικές πολιτικές έχουν εφαρμοστεί σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Δανία και η Ουγγαρία. Οι μέχρι τώρα έρευνες σε χώρες που έχουν επιβληθεί παρόμοιοι φόροι δεν δείχνουν μείωση της παχυσαρκίας, ούτε έχουν καταγράψει βελτίωση άλλων παραμέτρων της υγείας, ενώ ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι η Δανία κατήργησε το «μέτρο» μόλις ένα χρόνο μετά την εισαγωγή του, κρίνοντάς το από κάθε περίπτωση ως αναποτελεσματικό.
Το «μέτρο» τελικά επηρέασε αρνητικά οικονομικά μεγέθη της χώρας (ο κόσμος περνούσε τα σύνορα για να αγοράσει αυτά τα τρόφιμα από τη Γερμανία – κάτι που μπορεί να γίνει σίγουρα και στην Ελλάδα, π.χ. Βουλγαρία, Τουρκία κλπ), αλλά δεν αποδείχθηκε ούτε η αποτελεσματικότητά του σε επίπεδο δημόσιας υγείας.
Ο βασικός διατροφικός λόγος για τον οποίο ένα τέτοιο μέτρο δεν επιτυγχάνει, είναι διότι η φορολόγηση και η αύξηση της τιμής ενός προϊόντος οδηγεί συνήθως στην υποκατάστασή του από κάποιο άλλο, το οποίο πολλές φορές δεν είναι ούτε πιο «υγιεινό» ούτε με λιγότερες θερμίδες, είναι απλά πιο φθηνό.
Πρόσφατη έρευνα στις ΗΠΑ έδειξε ότι η επιβολή παρόμοιου φόρου περιορίζει προσωρινά μόνο την κατανάλωση, η οποία σε διάστημα μόλις 3 έως 6 μηνών επανέρχεται σε κανονικά επίπεδα λόγω αφομοίωσης των νέων τιμών.
Τελικά, όπως αποδεικνύεται το μέτρο έχει καθαρά φοροεισπρακτικό χαρακτήρα και δεν αποσκοπεί στην προστασία της δημόσιας υγείας. Οι πολιτικές φορολόγησης ειδικών κατηγοριών τροφίμων πλήττουν κυρίως τα άτομα με χαμηλή οικονομική δυνατότητα που καταλήγουν να καταναλώνουν φτηνότερα, αλλά όχι απαραίτητα περισσότερο «υγιεινά» προϊόντα.
Η παχυσαρκία είναι ένα πολυσύνθετο φαινόμενο που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με τέτοια αποσπασματικά ίσως και «ερασιτεχνικά» μέτρα. Απαιτεί εκπαίδευση και αλλαγή της διατροφικής συμπεριφοράς και των συνηθειών σωματικής δραστηριότητας.
Αν η πολιτεία επιθυμεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της παχυσαρκίας τότε είναι καλύτερα να επενδύσει στη διατροφική εκπαίδευση, κυρίως των παιδιών, με σκοπό τη διαπαιδαγώγηση στη σημασία της σωματικής δραστηριότητας και στις αρχές μίας ισορροπημένης διατροφής.
Συμπερασματικά, το μέτρο του «φόρου λίπους» εκτός από αναποτελεσματικό είναι και ρατσιστικό, ιδιαίτερα στην Ελλάδα που αναγνωρίζεται ότι υπάρχει σημαντικό επισιτιστικό πρόβλημα.
