Η γκάμα προϊόντων τα οποία περιέχουν ως συστατικό το ηλιέλαιο σε ποσοστό άνω του 10%. είναι μεγάλη και περιλαμβάνει: γλυκίσματα, κρουασάν, κέικ, πατάτες προτηγανισμένες, κονσέρβες, έτοιμες σαλάτες, σάλτσες, μαγιονέζες, σνακ, γαριδάκια και πατατάκια.
Υπενθυμίζεται ότι με απόφαση του ΕΦΕΤ αποσύρεται από την αγορά το σύνολο των ηλιελαίων, ανεξαρτήτως προέλευσης και ημερομηνίας εισαγωγής, προκειμένου να ελεγχθεί η κατάσταση, καθώς και τα προϊόντα που περιέχουν ηλιέλαιο σε ποσοστό άνω του 10%. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΕΦΕΤ, στους ελέγχους που κάνουν οι χημικές υπηρεσίες των τελωνείων δεν γίνονται έλεγχοι για ορυκτέλαια και γι’ αυτό σε κανένα τελωνείο και σε καμία χώρα δεν εντοπίστηκαν αυτές οι επιμολύνσεις, ενώ εξειδικευμένοι έλεγχοι γίνονται, αν υπάρχει υπόνοια ή κάποια καταγγελία.
Υπολογίζεται ότι έως και 40.000 τόνοι ηλιελαίου έχουν εισαχθεί στην Ελλάδα από τις αρχές του χρόνου. Ο ΕΦΕΤ, πάντως, δεν έχει λάβει πλήρη ενημέρωση από τα τελωνεία για τις ποσότητες που πέρασαν τα σύνορα της χώρας. Εν τω μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι επεξεργάζεται τα μέτρα προστασίας που πρέπει να ληφθούν μετά τα προβλήματα με το ουκρανικό ηλιέλαιο.
Ως προς το εύρος τους, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η ΕΕ προσανατολίζεται σε μερικό μπλόκο εισαγωγών ηλιελαίου από την Ουκρανία, θέτοντας παράλληλα αυστηρούς όρους για τις υπόλοιπες ποσότητες που προέρχονται από άλλες χώρες.
Αναλυτικά σε σχέση με την επιμόλυνση του ηλιέλαιου από την Ουκρανία, το θέμα έχει ως εξής:
1.Λόγω της γνωστής υπόθεσης των βιοκαυσίμων η ζήτηση και οι τιμές όλων των σπορέλαιων έχουν ήδη ακολουθήσει μια ανοδική πορεία ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες.
2.Στα μέσα Μαρτίου 2008 η Ουκρανική Κυβέρνηση απαγόρευσε τις εξαγωγές ηλιέλαιου που είχαν πάρει μεγάλη έκταση ώστε να παραμείνουν στην χώρα ικανές ποσότητες για εγχώρια κατανάλωση.
3.Σαν αποτέλεσμα οι εξαγωγές από την Ουκρανία επιταχύνθηκαν για να ικανοποιηθούν τα συμβόλαια που είχαν ήδη υπογραφεί και για να προλάβουν την ημερομηνία απαγόρευσης.
4.Η δυσκολία ανεύρεσης δεξαμενικών χώρων λόγω της διαχείρισης των επιπλέον ποσοτήτων, όπως πιστεύεται οδήγησε στην αποθήκευση του ακατέργαστου ηλιέλαιου σε δεξαμενές που προηγουμένως είχαν φορτία ορυκτελαίου. Έτσι δημιουργήθηκε η αρχική επιμόλυνση.
5.Όταν ανακαλύφθηκε το περιστατικό (23/04/08), η αρχική εκτίμηση ήταν ότι η επιμόλυνση εκτός από ορυκτέλαιο ήταν και παράγωγα του πετρελαίου. Αυτά τα παράγωγα σε αντίθεση με το ορυκτέλαιο μπορεί είναι πολύ τοξικά. Για το λόγο αυτό τα πρώτα μέτρα αντιμετώπισης του περιστατικού στην Γαλλία, Πορτογαλία, Ισπανία και Ιταλία ήταν ιδιαίτερα αυστηρά.
6.Στην συνέχεια ολοκληρώθηκε αναλυτικά η ταυτοποίηση της επιμόλυνσης η οποία περιορίστηκε σε ορυκτέλαιο και μάλιστα υψηλού ιξώδους κυρίως παραφινικής σύστασης. Ταυτόχρονα με βάση τα στοιχεία αυτά ολοκληρώθηκε και η αξιολόγηση του κινδύνου για τον άνθρωπο από την τυχαία κατανάλωση μικροποσοτήτων του συγκεκριμένου ορυκτελαίου από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) η οποία γνωμοδότησε ότι τα ορυκτέλαια υψηλού ιξώδους έχουν χαμηλή τοξικότητα και κατά συνέπεια η υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες περιορισμένη κατανάλωση τους δεν εγκυμονεί κανένα κίνδυνο για τους καταναλωτές (30/04/08).
7.Στην χώρα μας ο ΕΦΕΤ εξέδωσε το από 6/5/2008 Δελτίο Τύπου σχετικά με πιθανή ύπαρξη ορυκτέλαιου σε ηλιέλαιο, στο οποίο δήλωσε: Οι συγκεκριμένες ουσίες μπορούν να χαρακτηριστούν ως καρκινογόνες, μεταλλαξογόνες και τοξικές, στηριζόμενος σε παλαιότερες πληροφορίες που εκδόθηκαν με βάση την αρχική εκτίμηση του κινδύνου από την Ευρωπαική Ένωση και χωρίς να έχει λάβει υπόψη του τα νέα δεδομένα και αποτελέσματα της αξιολόγησης από την EFSA, τα οποία είχαν εκδοθεί και κοινοποιηθεί με το από 30/4/2008 RASSF ALERT και στο οποίο σαφέστατα αναφερόταν ότι τα διαθέσιμα (περιορισμένα βεβαίως) αναλυτικά στοιχεία δηλώνουν ότι ο τύπος του ορυκτέλαιου που περιέχεται στο συγκεκριμένο ηλιέλαιο είναι υψηλού ιξώδους και σύμφωνα με την εκτίμηση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων, αυτός ο τύπος του ορυκτέλαιου είναι χαμηλής τοξικότητας. Κατά συνέπεια πρέπει τα μέτρα αντιμετώπισής του περιστατικού να είναι συντηρητικά και ανάλογα με μέτρα αντιμετώπισης νοθείας ή τυχαίας επιμόλυνσης.
8.Στις 7/5/2008 ο ΕΦΕΤ εξέδωσε δελτίο τύπου σχετικά με το θέμα στο οποίο δεν ανασκεύασε πλήρως και σαφώς ως όφειλε την αρχική του δήλωση περί ορυκτέλαιου που μπορεί να χαρακτηρισθεί καρκινογόνο, μεταλλαξογόνο και τοξικό, αλλά ισχυρίζεται ακόμα και σήμερα ότι αυτό προκύπτει εμμέσως από την αναφορά του στην τρίτη παράγραφο της τρίτης σελίδας του Δελτίου Τύπου, όπου δηλώνεται ότι αποσύρονται/ανακαλούνται προϊόντα τροφίμων εκτός αν μπορεί να αποδειχτεί ότι περιέχουν λιγότερο από 300 μέρη ανά εκατομμύριο (mgr/kg) του ορυκτέλαιου. Άρα εμμέσως προκύπτει ότι το ορυκτέλαιο δεν είναι τοξικό και επικίνδυνο αφού επιτρέπεται άφοβα η κατανάλωση προϊόντων που περιέχουν μέχρι και 300 μέρη στο εκατομμύριο. Είναι σαφές ότι ο έμμεσος αυτός τρόπος ενημέρωσης είναι τελείως ακατάλληλος για τη σωστή και χωρίς πανικό ενημέρωση. Επίσης, με αυτόν τον τρόπο είναι αδύνατο να γίνει αντιληπτό ότι δεν συντρέχει θέμα ασφάλειας για τον καταναλωτή.
9.Σαν αποτέλεσμα αυτής της απόφασης σήμερα αποσύρονται από όλη την Ευρωπαϊκή ένωση ηλιέλαια που μπορεί να έχουν μόνο 20 μέρη ανά εκατομμύριο επιμόλυνση με ορυκτέλαιο αλλά επιτρέπεται να κυκλοφορούν προϊόντα με 300. Και τούτο γιατί η απόσυρση δεν αφορά την ασφάλεια των καταναλωτών αλλά είναι απλά ένα απαραίτητο διοικητικό μέτρο.
10.Το καθαρό αποτέλεσμα της κακής εκτίμησης των κινδύνων και της μη αναλογικής ενημέρωσης για το περιστατικό από τον ΕΦΕΤ είναι η δημιουργία αδικαιολόγητου πανικού τόσο στα ΜΜΕ όσο και στους καταναλωτές σήμερα και μάλιστα η συντήρηση μιας νοσηρής κατάστασης παραπληροφόρησης όπου κανείς δεν τολμά να πει την αλήθεια ή απλά να επικαλεστεί τις δηλώσεις των πλέον και μοναδικών αρμόδιων για την αξιολόγηση τέτοιων διατροφικών κινδύνων Ευρωπαϊκών Αρχών.
