Logodiatrofis.gr
Τροφογνωσια

Ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας | Μια υγιής και βιώσιμη επιλογή

Τα ψάρια – θαλασσινά αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της υγιεινής διατροφής. Όμως η αυξημένη ζήτηση και αλίευση σε πολλά μέρη του κόσμου έχουν οδηγήσει στην παγκόσμια μείωση των θαλάσσιων ιχθυαποθεμάτων.

Έτσι, τα ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας αποτελούν ένα τρόπο για την ικανοποίηση της ζήτησης, ενώ ταυτόχρονα οδηγεί στην μείωση της πίεσης που προκαλείται στα άγρια ιχθυαποθέματα.
Παρά το γεγονός ότι η κατανάλωση ψαριών έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, πολλοί Ευρωπαίοι δεν καταναλώνουν τη συνιστώμενη ποσότητα και θα πρέπει να αυξήσουν την πρόσληψη τους (1).

Η συστηματικά πρόσληψη ψαριού είναι αναγκαία στα πλαίσια μίας ισορροπημένης διατροφής, εφόσον τα ψάρια και τα θαλασσινά παρέχουν απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που σχετίζονται με την καλή υγεία, όπως οι πρωτεΐνες μακράς αλύσου, τα ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα και σημαντικές βιταμίνες και μέταλλα. Ωστόσο, σε παγκόσμιο επίπεδο, περίπου το 29% των θαλάσσιων αποθεμάτων υπεραλιεύεται και το 61% αλιεύεται σε πλήρη δυναμικότητα (2).

Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια έχουν τεθεί σε εφαρμογή προσπάθειες για να κάνουν τις προμήθειες των ψαριών πιο βιώσιμες. Τα οφέλη της ιχθυοκαλλιέργειας, που αλλιώς ονομάζεται και υδατοκαλλιέργεια, έχουν ευρέως υποστηριχτεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (3).

Με τις σωστές πρακτικές, τα ψάρια και τα θαλασσινά ιχθυοκαλλιέργειας είναι μια ασφαλής και θρεπτική εναλλακτική, η οποία μπορεί να ανακουφίσει την επιβάρυνση των θαλάσσιων αποθεμάτων που υφίστανται υπεραλίευση. Τα ψάρια ιχθυοτροφείου είναι συχνά πιο φρέσκα κατά τη στιγμή της αγοράς και κατεργασίας.

Θρεπτική σύνθεση ψαριών ιχθυοτροφείου vs φρέσκων ψαριών
Η σύνθεση των θρεπτικών συστατικών των ψαριών επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες συμπεριλαμβανομένου του είδους, της εποχής, της διατροφής, της τοποθεσίας, του σταδίου ζωής και της ηλικίας. Στα άγρια ψάρια, τα επίπεδα των θρεπτικών συστατικών ποικίλλουν σημαντικά, ακόμη και ανάμεσα στα είδη (4).

Τα θρεπτικά συστατικά των εκτρεφόμενων ψαριών και ιδίως η σύστασή τους σε λιπαρά οξέα, μπορεί να επηρεαστεί από την τροφή. Τα ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας παρέχουν παρόμοια ή και υψηλότερα συνολικά ποσά ω-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων ανά μερίδα, αλλά έχουν υψηλότερη περιεκτικότητα σε λίπος από τα άγρια ψάρια (4,5).

Παραδοσιακά, τα προϊόντα ψαριού όπως τα ιχθυάλευρα και τα ιχθυέλαια χρησιμοποιούνται ευρέως ως ζωοτροφή σε σαρκοφάγα ψάρια, όπως ο σολομός. Ωστόσο, με τη μείωση των αλιευτικών αποθεμάτων, γίνεται ολοένα και παραπάνω χρήση θρεπτικών συστατικών που προέρχονται από φυτικές πηγές (6).

Έρευνες που βρίσκονται σε εξέλιξη μελετούν τον τρόπο με τον οποίο οι διαφορετικές διατροφικές πρακτικές επηρεάζουν τη σύνθεση των θρεπτικών συστατικών των ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας. Συγκεκριμένα, οι έρευνες μελετούν εάν τα ψάρια που τρέφονται από φυτικές πηγές έχουν παρόμοια περιεκτικότητα σε ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα με τα ψάρια που τρέφονται με ιχθυέλαια ή ιχθυάλευρα. Υπάρχουν κάποια στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η μερική αντικατάσταση των ιχθυελαίων με φυτικά έλαια στη διατροφή μπορούν να επιτύχουν παρόμοιες συγκεντρώσεις ω-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (6). Άλλη μια πολλά υποσχόμενη πηγή ω-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων για τις ιχθυοτροφές είναι η καλλιέργεια των θαλάσσιων μικροφυκιών (7).

Ασφαλέστερα ψάρια στην ιχθυοκαλλιέργεια
Η εκβιομηχάνιση και η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει οδηγήσει με τα χρόνια σε ρύπανση της θάλασσας και των ωκεανών του πλανήτη που σημαίνει ότι τα άγρια ψάρια και τα οστρακοειδή εκτίθενται σε ρύπους. Το επίπεδο μόλυνσης των άγριων ψαριών επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τη διατροφή τους. Τα σαρκοφάγα ψάρια, όπως ο σολομός ή ο τόνος είναι τα πιο πιθανά είδη στα οποία συσσωρεύονται υψηλότερα επίπεδα βαρέων μετάλλων (π.χ. υδράργυρος), που σε μεγάλες ποσότητες προκαλούν μία σειρά δυσμενών επιδράσεων στον οργανισμό (4).

Επιπλέον, στην ιχθυοκαλλιέργεια μπορούν να ελέγχονται καλύτερα τα επίπεδα των ρύπων των ζωοτροφών, συγκριτικά με την ποιότητα της διατροφής των άγριων ψαριών, όπου τα επίπεδα των ρύπων ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό με τη γεωγραφική περιοχή (4).

Η νομοθεσία της ΕΕ θεσπίζει αυστηρούς κανόνες, συμπεριλαμβανομένων των μέγιστων επιτρεπτών επιπέδων για τις προσμείξεις που πραγματοποιούνται στις ζωοτροφές που χρησιμοποιούνται στην ιχθυοκαλλιέργεια, ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας είναι ασφαλή για τον καταναλωτή (3). Επιπρόσθετα, τα προγράμματα εμβολιασμού μειώνουν τα κρούσματα ασθενειών στον σολομό ιχθυοκαλλιέργειας (8).

Όπως και με κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα, πρέπει να διαχειριστούμε την ιχθυοκαλλιέργεια με βιώσιμο τρόπο και υπεύθυνα ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι ζημιές στο περιβάλλον και η πιθανότητα έξαρσης κάποιας νόσου. Η ορθή διαχείριση ιχθυοκαλλιεργειών θα ελαχιστοποιήσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και οι άδειες ιχθυοκαλλιέργειας απαιτούν επιχειρησιακά πρότυπα για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων αυτών. Τα περιβαλλοντικά πρότυπα της ΕΕ είναι παγκοσμίως από τα πιο αυστηρά, αλλά ταυτόχρονα και από τα πιο αποτελεσματικά στον κόσμο (3).

Η βιώσιμη ιχθυοκαλλιέργεια, ενώ έχει ως στόχο να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση για ψάρια και θαλασσινά, βοηθά επίσης στο να μειωθεί η πίεση που ασκείται στα άγρια ιχθυαποθέματα. Ένα πενταετές πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ που ονομάζεται DIVERSIFY είναι σε εξέλιξη για να υποστηρίξει με την ανάπτυξη έξι εκτρεφόμενων ειδών για την αγορά την επέκταση του ευρωπαϊκού κλάδου της ιχθυοκαλλιέργειας.

Βιβλιογραφία
Elmadfa I (ed.) (2009). European Nutrition and Health Report 2009. Basel, Switzerland.
Food and Agriculture Organization of the United Nations (2014).The State of World Fisheries and Aquaculture. Rome, Italy.
European Commission website, Fisheries, INSEPARABLE, Eat, Buy and Sell Sustainable Fish, last updated 27th November 2014.
European Food Safety Authority (2005). Opinion of the Scientific Panel on contaminants in the food chain on a request from the European Parliament related to the safety assessment of wild and farmed fish. EFSA Journal 236:1-118.
Strobel C, Jahreis G & Kuhnt K (2012). Survey of n-3 and n-6 polyunsaturated fatty acids in fish and fish products. Lipids Health Dis 11:144.
Jensen I et al. (2012). Farmed Atlantic salmon (Salmo salar L.) is a good source of long chain omega-3 fatty acids. Nutrition Bulletin 37:25-29.
Adarme-Vega TC, Lim DKY, Timmins M et al. (2012). Microalgal biofactories: a promising approach towards sustainable omega-3 fatty acid production. Microb Cell Fact 11:96.
Dhar AK, et al. (2014). Viral vaccines for farmed finfish. Virusdisease 25(1):1-17.
 

renouf-anaisΑναΐς Ρενούφ
Τελειοφ. Διαιτολόγος – Διατροφολόγος

Μέλος της Ομάδας Logodiatrofis.gr

renouf@amcstudent.edu.gr 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ